تفاوت دستگیره درب آلومینیومی و چوبی | مقایسه فنی و تخصصی ۱۴۰۴

صنعت ساختمان و دکوراسیون داخلی هر روز در حال طراحی و تولید متریال‌های جدید است. انتخاب دستگیره درب یکی از جزئیات مهم ظاهری و عملکردی محسوب می‌شود که تأثیر مستقیمی بر تجربه کاربری، دوام، امنیت و زیبایی کلی پروژه دارد.

درب‌های آلومینیومی (ترمال بریک، نرمال بریک و فریم‌لس) و درب‌های چوبی (تمام‌چوب، روکش‌دار، HDF، MDF و ممبران) دو دسته اصلی درب‌های داخلی و خارجی بازار ایران هستند و هر کدام به دلیل جنس لنگه و فریم، نیازمند دستگیره‌هایی با طراحی، متریال و مکانیزم متفاوت می‌باشند.

برای بسیاری از افراد این سؤال مطرح می‌شود که آیا بین دستگیره درب آلومینیومی و دستگیره درب چوبی تفاوتی وجود دارد و آیا می‌توان دستگیره درب چوبی را روی درب آلومینیومی نصب کرد؟

برای پاسخ به این پرسش‌ها و شفاف‌سازی موضوع که یکی از چالش‌های فکری اکثر مردم است، رسانه خبری آلوکیما از تیم فنی خود خواست تا با تحقیقات میدانی و پرسش و پاسخ از متخصصان، گزارشی تهیه کنند. در این مقاله تخصصی، به صورت کاملاً علمی و فنی، دستگیره‌های مخصوص درب آلومینیومی و دستگیره‌های مخصوص درب چوبی را مقایسه خواهیم کرد.

تفاوت بین درب آلومینیوم و درب چوبی

گزارشگر تحریریه برای اینکه بتواند ذهن مخاطبان خود را معطوف و آماده پاسخ های مطرح شده کند، اول یک تعریف کلی از درب آلومینیوم و درب چوبی خواهد داشت و اینکه این دو نوع درب ذاتا از چه متریالی ساخته شده اند.

درب آلومینیوم

درب آلومینیوم به گونه‌ای از درب‌های مورد استفاده در ساختمان و منازل مسکونی اطلاق می‌شود که جنس چهارچوب و لنگهٔ بازشو آن تماماً از فلز آلومینیوم ساخته شده باشد و در آن از تخته، چوب یا پلاستیک استفاده نشده باشد.

معمولاً این نوع درب‌ها (درب آلومینیوم) در ورودی تراس، بالکن، سرویس‌های بهداشتی، انباری و مکان‌هایی که نیاز به درب دارند ولی به‌خاطر رطوبت نمی‌توان از سایر درب‌ها استفاده کرد، نصب می‌شوند. در این موارد از دستگیره آلومینیومی برای درب استفاده می‌کنند.

درب چوبی

درب چوبی یا همان درب اتاقی به گونه‌ای از درب‌ها گفته می‌شود که جنس چهارچوب آن‌ها معمولاً از آهن ساخته و جوشکاری می‌شود و گاهی نیز به‌دلیل همخوانی با خود درب از ورق MDF و چوب ساخته می‌شوند.

لنگهٔ بازشو آن تماماً از چوب کار شده و این چوب با توجه به سفارش مشتری ممکن است از ورق‌های سه‌لایه، HDF، MDF و روکش‌هایی از این قبیل باشد.

معمولاً درب چوبی یا اتاقی، همان‌طور که از نامش مشخص است، در ورودی اتاق خواب، پذیرایی و اتاق‌های داخلی ساختمان به‌کار می‌رود. به دلیل جنس چوبی آن، در مکان‌هایی که رطوبت و آب وجود دارد، مانند سرویس‌های بهداشتی، نمی‌توان از درب چوبی با دستگیره استفاده کرد.

تفاوت اساسی در ضخامت و سختی لنگه درب

درب چوبی: ضخامت لنگه معمولاً بین ۳۵ تا ۴۵ میلی‌متر است و جنس داخلی آن ترکیبی از چوب نرم، نئوپان، HDF یا لانه‌زنبوری می‌باشد. سختی سطحی پایین (حدود ۲ تا ۳ موهس) و مقاومت فشاری کم باعث می‌شود پیچ‌های دستگیره به‌راحتی در آن فرو بروند و نیازی به رزوه‌کاری یا بوشینگ خاص نباشد.

درب آلومینیومی: ضخامت پروفیل لنگه معمولاً ۳۸ تا ۵۰ میلی‌متر است، اما ضخامت واقعی دیواره پروفیل آلومینیوم فقط ۱.۴ تا ۲.۵ میلی‌متر می‌باشد و جنس آن آلیاژ ۶۰۶۳ با سختی ۸ تا ۱۰ موهس است. بنابراین پیچ‌های معمولی دستگیره چوبی در آن لق می‌زنند یا رزوه را خراب می‌کنند.

نتیجه فنی: گزارشگر تحریریه آلوکیما در تحقیقات میدانی با دو تولیدکننده که یکی متخصص درب چوبی و دیگری متخصص درب آلومینیومی بود، این اطلاعات فنی را به‌دست آورد. بنابراین می‌توان نتیجه گرفت که: دستگیره‌های آلومینیومی حتماً باید همراه با بوشینگ استیل یا برنجی و پیچ‌های سرمته مخصوص آلومینیوم نصب شوند تا رزوه در پروفیل خراب نشود.

تفاوت در نوع قفل و مکانیزم مورد استفاده

درب چوبی: عمدتاً از قفل‌های کلیدی ۸۵ یا ۷۲ میلی‌متری استفاده می‌شود، مانند قفل‌های سوئیچی، مغزی معمولی و سیلندرهای ساده. فاصله محور دستگیره تا محور سیلندر معمولاً ۸۵ میلی‌متر است.

درب آلومینیومی: به دلیل باریک بودن پروفیل، از قفل‌های مخصوص آلومینیوم (Narrow Stile Lock) یا قفل‌های اروپایی ۶۵ میلی‌متری (با فاصله محور ۶۵ یا ۷۰ میلی‌متر) استفاده می‌شود. همچنین قفل‌های مگنتی، ضدپانیک و برقی در درب‌های آلومینیومی رایج‌تر هستند.

نتیجه: دستگیره درب آلومینیومی باید فاصله محور ۶۵ یا ۷۰ میلی‌متر داشته باشد، در حالی که دستگیره چوبی معمولاً ۸۵ میلی‌متر است. استفاده از دستگیره ۸۵ میلی‌متری روی درب آلومینیومی باعث می‌شود رزت یا سیلندر در جای خود قرار نگیرد و قفل عمل نکند.

تفاوت متریال و پوشش سطحی دستگیره

دستگیره‌های مخصوص درب چوبی:

• بیشتر از آلیاژ زاماک (Zamak 5) یا آهن با پوشش نیکل مات، کروم، طلایی و برنز ساخته می‌شوند.

• ضخامت پوشش الکتروپلیت معمولاً ۸ تا ۱۲ میکرون است، چون در محیط داخلی استفاده می‌شوند.

• وزن متوسط دستگیره درب چوبی بین ۵۵۰ تا ۸۵۰ گرم است.

دستگیره‌های مخصوص درب آلومینیومی:

• تقریباً همیشه از آلومینیوم آنودایز شده سری ۶۰۶۳ یا استیل ۳۰۴ و ۳۱۶ با پوشش PVD (Physical Vapor Deposition) ساخته می‌شوند.

• ضخامت پوشش PVD بین ۰.۵ تا ۲ میکرون است، اما مقاومت بسیار بالاتری در برابر UV و رطوبت دارد (بیش از ۱۰۰۰ ساعت تست سالت اسپری).

• وزن دستگیره درب آلومینیومی معمولاً بین ۸۰۰ تا ۱۶۰۰ گرم است، به دلیل نیاز به استحکام بالاتر.

تفاوت در روش نصب و لوازم جانبی:

نصب دستگیره روی درب چوبی:

• فقط نیاز به دو سوراخ ۵۴ میلی‌متری برای رزت و سیلندر به همراه چهار پیچ خودکار ۴×۴۰.

• نیازی به دریل کاری دقیق یا شابلون ندارد.

نصب دستگیره روی درب آلومینیومی:

• نیاز به شابلون مخصوص (Template) با دقت ۰.۱ میلی‌متر.

• استفاده از بوشینگ‌های استیل ۸×۱۲ یا ۱۰×۱۵ میلی‌متر.

• پیچ‌های سرمته M6×۶۰ یا M6×۸۰ به همراه واشر فنری و مهره.

• گاهی استفاده از پلاک‌های تقویتی (Backplate) آلومینیومی در پشت پروفیل.

طراحی و ارگونومی

• درب‌های آلومینیومی معمولاً به سمت مینیمال و مدرن تمایل دارند؛ بنابراین دستگیره‌های درب آلومینیومی دارای خطوط صاف، لبه‌های تیز و سطح مات یا براش هستند، مانند مدل‌های برندهای ROTO، GU و STAC.

• درب‌های چوبی بیشتر به سمت کلاسیک، نئوکلاسیک یا روستیک گرایش دارند؛ بنابراین دستگیره‌های درب چوبی دارای انحنا، حکاکی، کریستال یا روکش چوب هستند.

 مقاومت محیطی و طول عمر

• دستگیره درب چوبی در محیط داخلی (رطوبت زیر ۶۰ درصد و دمای ۱۸–۲۷ درجه) معمولاً ۸ تا ۱۲ سال عمر می‌کند، اما در محیط خارجی یا سرویس بهداشتی خیلی زود کدر یا زنگ می‌زند، زیرا اغلب از مواد آلیاژی فلزی با روکش‌های آبکاری شده تولید می‌شود.

• دستگیره درب آلومینیومی با پوشش PVD یا آنودایز ۲۰ میکرون، در محیط خارجی، لابی، استخر یا کنار دریا تا ۲۰ سال بدون تغییر رنگ و خوردگی باقی می‌ماند؛ دلیل این دوام آن است که دستگیره ذاتاً از جنس آلومینیوم ریخته‌گری شده است و تنها روکش آن آنودایز شده است.

استانداردهای ایمنی و ضدسرقت

• درب آلومینیومی (به‌ویژه ترمال بریک) معمولاً با یراق‌آلات ضدپانیک، قفل چندنقطه و سیلندرهای ضددریل (Anti-Drill) و ضداسید همراه است. دستگیره درب آلومینیومی باید حداقل کلاس ۴ استاندارد EN 1906 را داشته باشد تا در برابر فشار، ضربه و استفادهٔ سنگین مقاومت کند.

درب‌های آلومینیوم ترمال بریک امروزه پرطرفدارترین انتخاب برای ورودی اصلی ساختمان، لابی، ویلا و فضاهای خارجی هستند. اما چیزی که خیلی‌ها فراموش می‌کنند این است که بیش از ۷۵٪ خرابی‌ها و مشکلات این درب‌ها (افتادگی لنگه، لق شدن یا شکستن دستگیره، نفوذ سر و صدا و باران، زنگ‌زدگی یراق و از بین رفتن زیبایی) مستقیماً به کیفیت یراق‌آلات برمی‌گردد، نه به خود پروفیل.

در تحقیقات میدانی تیم آلوکیما مشخص شد که دستگیره به‌تنهایی مسئول بیش از ۴۰٪ این مشکلات است؛ چون هم روزانه صدها بار فشار و چرخش تحمل می‌کند و هم در معرض رطوبت، آفتاب و تغییرات دمایی شدید قرار دارد.

اگر می‌خواهید درب ترمال بریک‌تان ۲۰–۲۵ سال بی‌نقص و زیبا بماند، حتماً بخوانید: نقش کلیدی دستگیره درب آلومینیوم ترمال بریک

• درب چوبی داخلی معمولاً کلاس ۱ یا ۲ این استاندارد را دارد و دستگیره‌هایی که برای این درب‌ها ساخته می‌شوند، به دلیل نکات اتکای کم، از نظر ایمنی ضعیف‌تر هستند؛ این تفاوت اصلی دستگیره درب آلومینیومی با دستگیره درب چوبی است.

مقایسه قیمت واقعی ۱۴۰۴

• دستگیره چوبی معمولی (زاماک، ایرانی یا ترک): ۸۰۰ هزار تا ۳ میلیون تومان

• دستگیره چوبی لوکس (ایتالیایی، کریستال): ۵ تا ۱۸ میلیون تومان

• دستگیره آلومینیومی معمولی (ایرانی، آنودایز): ۸۵۰ هزار تا ۱.۵ میلیون تومان

• دستگیره آلومینیومی لوکس (Hoppe، FSB، Dorma-Kaba، PVD): ۲.۵ تا ۵ میلیون تومان

اشتباهات رایج در انتخاب دستگیره

همان‌طور که در مطالب بالا اشاره شد و گزارشگر با تحقیقات میدانی و پرسش و پاسخ از متخصصان این حوزه به آن رسید، بین دستگیره درب آلومینیوم و دستگیره درب چوبی تفاوت‌های بسیاری از نظر فنی وجود دارد. با این حال، شاهد هستیم که بسیاری از افراد عادی که تخصصی در این زمینه ندارند، تمایل دارند برای درب آلومینیوم نیز از دستگیره‌های درب چوبی استفاده کنند.

دلیل این موضوع آن است که دستگیره درب چوبی از نظر ظاهری، مدل و طیف رنگ دارای زیبایی بیشتری نسبت به دستگیره درب آلومینیومی است و اکثر معماران و صاحبان منازل برای هماهنگی بین اجزا و اکسسوری‌های دکوراسیون داخلی به این کار علاقه دارند. این امر از نظر زیبایی‌شناسی قابل درک است، اما از نظر فنی قابلیت اجرایی ندارد.

برای مثال، شما نمی‌توانید دستگیره سایز ۸۵ میلی‌متری که مربوط به درب چوبی است را روی درب آلومینیوم نصب کنید، زیرا پروفیل درب آلومینیوم نسبت به درب چوبی باریک‌تر است و قفل و سیلندر چنین دستگیره‌ای کار نخواهد کرد. یا در مثالی دیگر، نمی‌توانید دستگیره‌ای که از ورق آبکاری شده و زاماک ساخته شده است را در فضای بیرون و شرایط آب‌وهوایی مرطوب استفاده کنید، زیرا رطوبت باعث زنگ‌زدگی این نوع دستگیره می‌شود.

بنابراین، دستگیره‌هایی که باریک‌تر هستند و از آلیاژ آلومینیوم ساخته شده و دارای رنگ PVD هستند، برای دستگیره درب آلومینیوم مناسب می‌باشند، و دستگیره‌هایی که از ورق آلیاژی و زاماک ساخته شده و پهنای بیشتری دارند، برای دستگیره درب چوبی مناسب‌تر هستند.

جمع‌بندی علمی و فنی

دستگیره درب آلومینیومی و دستگیره درب چوبی دو محصول کاملاً متفاوت از نظر متریال، مکانیزم، روش نصب، فاصله محور، پوشش سطحی و استانداردهای مقاومت هستند. نمی‌توان یک دستگیره را به‌طور مشترک روی هر دو نوع درب نصب کرد مگر در موارد بسیار خاص و با تغییرات زیاد. انتخاب اشتباه نه‌تنها زیبایی پروژه را کاهش می‌دهد، بلکه می‌تواند منجر به خرابی قفل، لق شدن دستگیره و هزینه‌های تعمیر چندبرابری شود.

اگر معمار، کارفرما یا مجری هستید، حتماً قبل از خرید دستگیره، نوع دقیق درب (آلومینیومی ترمال بریک، نرمال بریک یا چوبی) و محل نصب (داخلی/خارجی) را مشخص کنید و از فروشنده بخواهید دستگیره‌ای با مشخصات زیر ارائه دهد:

برای درب آلومینیومی:

• فاصله محور ۶۵ یا ۷۰ میلی‌متر

• متریال آلومینیوم آنودایز یا استیل ۳۱۶ با پوشش PVD

• همراه با بوشینگ و پیچ سرمته

برای درب چوبی:

• فاصله محور ۸۵ میلی‌متر

• متریال زاماک یا برنج با پوشش الکتروپلیت

• نصب آسان با پیچ خودکار

دستگیره درب آلومینیومی و دستگیره درب چوبی هر دو از پرمصرف‌ترین و کاربردی‌ترین دستگیره‌ها در صنعت درب و پنجره هستند و به‌سختی می‌توان ساختمانی یافت که در آن هیچ یک از این دستگیره‌ها استفاده نشده باشد. شما می‌توانید برای خرید هر یک از این دستگیره‌ها (آلومینیومی یا چوبی) به مراکز تخصصی مراجعه کرده و با انتخاب طرح مورد نظر، سفارش خرید خود را تکمیل کنید.

رسانه خبری آلوکیما نیز با انتشار مقالات فنی و تخصصی، در تلاش است سطح آگاهی و اطلاعات عمومی افراد را بالا ببرد. در مقاله حاضر، تفاوت بین دستگیره درب آلومینیومی و دستگیره درب چوبی به‌طور کامل و جامع توضیح داده شده است تا انتخاب و خرید این دستگیره‌ها بدون اشتباه انجام شود.