پایگاه خبری تحلیلی الوکیما : بررسی جدیدترین گزارش‌ها نشان می‌دهد که قیمت آلومینیوم در بازار ایران حتی با بررسی نرخ بازارهای جهانی نیز بیش از حد معمول و گران‌تر است؛ موضوعی که علیرغم وجود منابع عظیم بوکسیت و ظرفیت‌های قابل‌توجه داخلی برای تولید آلومینیوم، بار سنگینی بر دوش صنایع پایین‌دستی، فعالان تولیدی و مصرف‌کنندگان نهایی گذاشته است.
کشور ایران با وجود منابع قابل توجه معدن بوکسیت و برخورداری از منابع انرژی ارزان قیمت و نیروی انسانی متخصص در زمینه فرآوری و تولید محصولات آلومینیومی، شاهد آن هستیم که قیمت تمام شده این محصول در ایران با قیمت گرانتری عرضه می شود و در این مقاله به عوامل این این افزایش قیمت می پردازیم.
قیمت جهانی در مقابل بازار ایران
طبق داده‌های بورس فلزات لندن (LME)، هر تن آلومینیوم حدود ۲٬۶۰۰ تا ۲٬۶۱۰ دلار ارزش‌گذاری می‌شود . این نرخ در محاسبات داخلی با در نظر گرفتن نرخ ارز نیمایی و هزینه‌های واردات معمولاً به شاخصی حوالی ۲.۴ تا ۲.۵ میلیون تومان به ازای هر کیلوگرم منتهی می‌شود .
اما واقعیت آن است که در ایران، نرخ فروش شمش‌های داخلی با خلوص بالا، بین ۲۴۰٬۰۰۰ تا ۲۵۰٬۰۰۰ تومان به ازای هر کیلوگرم معامله می‌شود، آمارهایی که نشان می‌دهند قیمت داخلی نزدیک به دو تا سه برابر قیمتی است که منطقی به نظر می‌رسد .
علل گرانی غیرمنطقی آلومینیوم در ایران
۱. نرخ ارز و تحریم‌ها
نوسانات نرخ دلار، به‌ویژه آزادسازی ارز دولتی ۴۲۰۰ تومانی و جایگزینی نرخ نیمایی، عامل مهمی در افزایش قیمت تمام‌شده است. طبق گزارش تجارت‌نیوز، نحوه قیمت‌گذاری آلومینیوم براساس نرخ ارز دولتی و اصلاح‌تر شدن پریمیوم (از ۱۰٪ به ۵٪) باعث شده باری مضاعف بر دوش صنایع داخلی تحمیل شود.
۲. محدودیت عرضه
چهار شرکت اصلی تولید شمش آلومینیوم در ایران، کاهش قابل‌توجه عرضه را اعمال کرده‌اند. به گفته دبیر سندیکای آلومینیوم، این اقدام به بهانه تثبیت قیمت بوده اما نتیجه آن، تشدید رقابت و فشار تورمی برای صنعت پایین‌دست بوده است .
۳. هزینه‌های تولید داخلی
تولید آلومینیوم یکی از پرمصرف‌ترین صنایع انرژی است. سهم هزینه برق در قیمت تمام‌شده این فلز تا ۳۰ تا ۴۵٪ متغیر اعلام شده؛ یعنی افزایش قیمت انرژی، تأثیر مستقیم بر افزایش هزینه دارد و از سوی دیگر قطعی های برق و سهمیه بندی مصرف برق در شهرک های صنعتی و حتی تعطیلی دو روزه در این مناطق نیز از عوامل تاثیر گذار در این ضمینه می باشد.
۴. وابستگی به مواد اولیه وارداتی
با وجود بوکسیت داخلی، بخش زیادی از مواد اولیه و تجهیزات مرتبط، از خارج تأمین می‌شوند. ایران بخش زیادی از بوکسیت و پودر آلومینای خود را از طریق واردات تامین می کند و این تاثیر بسزایی در قیمت تمام شده دارد و نوسانات نرخ ارز و مشکل تأمین موجب افزایش هزینه‌ها شده است .
۵. نوسانات جهانی و بحران‌ها
آنچه در بازار جهانی رخ می‌دهد نیز تأثیرگذار است؛ کمبود بوکسیت به دلیل بحران سیاسی در گینه (توقف صادرات) باعث افزایش ۱۵ تا ۱۰٪ قیمت جهانی شد . این نوسانات جهانی، قیمت محلی را نیز تحت‌تأثیر قرار داده است .
پیامدهای این وضع بر صنایع داخلی
-
کاهش توان رقابت‌پذیری: صنایع پایین‌دستی مانند پروفیل، در و پنجره، خودرو، بسته‌بندی با فشار هزینه تولید مواجه هستند و سودآوری آنان کاهش می‌یابد.
-
افزایش تورم کالایی: گرانی آلومینیوم به مثابه آغاز چرخه‌ای تورمی است که بر قیمت نهایی کالاهای مصرفی اثر منفی دارد.
-
آسیب به اشتغال و سرمایه‌گذاری: افزایش هزینه‌های تولید، سرمایه‌گذاری در صنایع پایین‌دستی را کاهش داده و برخی کارخانه‌ها را به تعطیلی یا کاهش ظرفیت سوق می‌دهد .
راهکارهای پیشنهادی برای کاهش قیمت آلومینیوم داخلی
-
اصلاح ساختار قیمت‌گذاری و ارزی
-
بازنگری در فرمول محاسبه پریمیوم و ارز تخصیصی.
-
تأمین مواد اولیه با نرخ مناسب و جلوگیری از ایجاد رانت.
-
-
افزایش عرضه واقعی
-
تشویق تولیدکنندگان به عرضه بیشتر از طریق تسهیلات، معافیت مالیاتی و تضمین خرید مواد.
-
-
حمایت از تولید داخلی
-
توسعه زنجیره ارزش پایین‌دست با تأمین تسهیلات سرمایه‌گذاری.
-
تقویت صادرات شمش با رقابت‌پذیری و حمایت از تولیدکنندگان داخلی.
-
-
بهبود هزینه‌های تولید انرژی
-
اعمال تعرفه تعادلی برای مصرف برق و گاز کارخانه‌ها.
-
تشویق به استفاده از انرژی‌های جایگزین و بهبود بهره‌وری.
-
-
تقویت زیرساخت‌های معدنی و زنجیره تأمین بوکسیت
-
توسعه معادن داخلی و سرمایه‌گذاری در استخراج.
-
گزارش پایانی آلوکیما
با وجود منابع معدنی فراوان، “گران‌تر بودن آلومینیوم در بازار ایران نسبت به بازار جهانی” مسأله‌ای پیچیده و چندوجهی است: نوسان ارز، تحریم‌ها، تورم انرژی، محدودیت عرضه و نوسانات جهانی همگی دست به دست هم داده‌اند تا این فلز پرکاربرد و ارزشمند با افزایش قیمت در ایران مواجه شود. این وضعیت، برای صنایع پایین‌دستی، مصرف‌کنندگان، و حتی تولیدکنندگان شمش، پیامدهای اقتصادی و اجتماعی ناگواری به همراه دارد.
پیشنهاد تحریریه آلوکیما برای عبور از این بحران ساختاری، اصلاح سیاست‌گذاری ارزی، افزایش عرضه، بهبود هزینه تولید و حمایت از زنجیره داخلی ضروری است. تنها در این صورت است که می‌توان انتظار داشت قیمت آلومینیوم در ایران به سطح معقول بازگشته و حمایت از تولیدکنندگان و مصرف‌کنندگان فراهم شود، و مسیر توسعه صنعت و اشتغال مهیا گردد.
