تحقیقات اختصاصی پایگاه خبری آلوکیما
بازار آلومینیوم و مشتقات آن در ایران طی سال‌های اخیر با چالش‌های متعددی روبرو بوده است؛ از نوسانات قیمت شمش در بورس کالا گرفته تا رکود ساخت‌وساز و کاهش تقاضا برای محصولات نهایی نظیر درب و پنجره‌های آلومینیومی. اما یکی از معضلات جدی و کمتر پرداخته‌شده‌ای که در تحقیقات میدانی و اختصاصی پایگاه خبری آلوکیما مورد بررسی قرار گرفته، شکاف ناعادلانه بین شیوه خرید مواد اولیه توسط کارخانه‌های تولید پروفیل آلومینیوم و نحوه فروش این محصول به مشتریان، به‌ویژه کارگاه‌های کوچک و متوسط درب و پنجره‌سازی است.
کارخانه‌های تولیدکننده پروفیل آلومینیوم شمش آلومینیوم را به‌صورت اعتباری از بورس کالا خریداری می‌کنند؛ این یعنی آن‌ها برای خرید این ماده اولیه ارزشمند، مهلت زمانی دارند تا مبلغ آن را پرداخت کنند. اما همین کارخانه‌ها، پس از تبدیل شمش به پروفیل، محصول خود را فقط به‌صورت نقدی و بدون هیچگونه شرایط اعتباری یا اقساطی به مشتریان می‌فروشند. این مدل کسب‌وکار، نارضایتی شدید صنف درب و پنجره‌سازان را به دنبال داشته است؛ صنفی که خود نیز در خط مقدم رکود اقتصادی قرار دارد و با کاهش شدید تقاضا مواجه است.
بورس کالا؛ اعتباری برای کارخانه‌ها، نه برای خریداران نهایی
طبق بررسی‌های میدانی آلوکیما، کارخانه‌های بزرگ تولید پروفیل آلومینیوم با استفاده از سیستم خرید اعتباری بورس کالا، قادر به تهیه مقادیر قابل‌توجهی شمش آلومینیوم هستند بدون اینکه در همان لحظه مبلغ آن را پرداخت کنند. این مدل، طبیعتاً برای تولیدکننده فرصت مغتنمی است تا هم نقدینگی خود را حفظ کند و هم مواد اولیه لازم برای تداوم تولید را تأمین نماید.
اما در سوی دیگر زنجیره، یعنی بخش فروش، این کارخانه‌ها محصولات نهایی خود را صرفاً به‌صورت نقدی عرضه می‌کنند. در اغلب موارد حتی از صدور فاکتور رسمی نیز اجتناب می‌شود و برای مشتریانی که تقاضای پرداخت مدت‌دار یا اقساطی دارند، هیچ امکانی در نظر گرفته نشده است. این در حالی است که بخش عمده خریداران پروفیل آلومینیوم، یعنی کارگاه‌های درب و پنجره‌سازی، در شرایط اقتصادی دشواری قرار دارند و تأمین نقدینگی برای خریدهای سنگین به‌ویژه در حجم بالا، برای آن‌ها چالشی جدی است.
اعتراض صنف درب و پنجره‌سازی: چرا فقط کارخانه‌ها از اعتبار بهره‌مند می‌شوند؟
کارگاه‌های کوچک و متوسط درب و پنجره‌سازی که مشتریان اصلی پروفیل‌های آلومینیومی هستند، از عدم تعادل در شیوه معامله این محصول به‌شدت ناراضی‌اند. به‌گفته بسیاری از فعالان این حوزه که با آلوکیما گفتگو کرده‌اند، این سازوکار ناعادلانه به شکلی پنهانی سرمایه آن‌ها را به کارخانه‌ها منتقل می‌کند، بدون آن‌که حمایتی متقابل یا حتی منطقی در فرایند فروش برای آن‌ها در نظر گرفته شود.
یکی از مدیران کارگاه تولیدی در تهران در مصاحبه با آلوکیما گفت:
«وقتی کارخانه‌ها شمش را به‌صورت اعتباری خرید می‌کنند، باید انتظار داشته باشیم حداقل بخشی از این شرایط به مشتری نهایی هم منتقل شود. اما در واقع، آن‌ها فقط به دنبال تأمین سود حداکثری خودشان هستند، بدون توجه به وضعیت اقتصادی پایین‌دست.»
اقتصاد رکودی، بازار را بی‌رمق کرده است
بازار داخلی ساخت‌وساز از سال ۱۳۹۸ تاکنون با رکودی فراگیر دست‌وپنجه نرم می‌کند. افزایش بی‌رویه قیمت مصالح ساختمانی، کاهش قدرت خرید مردم، بالا رفتن هزینه‌های ساخت و توقف بسیاری از پروژه‌های عمرانی، همگی باعث شده‌اند تا تقاضا برای درب و پنجره‌های آلومینیومی به‌شدت افت کند. در چنین شرایطی، فروش نقدی پروفیل آلومینیوم آن هم بدون امکان خرید مدت‌دار، مانند ضربه دوم بر پیکر نحیف این صنف وارد شده است.
کارگاه‌ها مجبورند برای انجام سفارشات خود، سرمایه شخصی خود یا وام‌های کوتاه‌مدت با بهره بالا را وارد چرخه کنند تا فقط بتوانند مواد اولیه تهیه نمایند. حتی برخی از آن‌ها مجبور به پیش‌فروش پروژه‌های خود با قیمت پایین‌تر از بازار شده‌اند تا فقط نقدینگی لازم برای خرید پروفیل را فراهم کنند.
پیشنهاداتی برای بازنگری در زنجیره تأمین و فروش
آلوکیما، با هدف ارائه راهکارهایی برای برقراری عدالت اقتصادی در زنجیره تأمین و فروش پروفیل آلومینیوم، چند پیشنهاد کلیدی را مطرح می‌نماید:
-
ایجاد طرح‌های فروش اعتباری برای کارگاه‌های تولیدی
کارخانه‌های تولید پروفیل آلومینیوم می‌توانند درصدی از تولیدات خود را در قالب فروش مدت‌دار، مثلاً با چک دو یا سه‌ماهه، در اختیار مشتریان فعال و خوش‌حساب قرار دهند. این امر، نه‌تنها باعث حمایت از تولید پایین‌دستی می‌شود بلکه به چرخش سالم‌تر سرمایه در زنجیره تولید کمک می‌کند. -
شفاف‌سازی در معاملات و الزام به صدور فاکتور رسمی
بسیاری از مشتریان از عدم شفافیت در فروش ناراضی‌اند. نبود فاکتور رسمی نه‌تنها مشکلات مالیاتی ایجاد می‌کند، بلکه مشتری را از حمایت‌های قانونی نیز محروم می‌سازد. الزامی شدن صدور فاکتور رسمی می‌تواند گامی مهم در مسیر شفاف‌سازی اقتصادی باشد. -
تسهیل دسترسی به شمش آلومینیوم برای واحدهای پایین‌دستی
کارگاه‌های متوسط و بزرگ که دارای مجوز و فعالیت شفاف هستند، باید امکان خرید مستقیم شمش از بورس یا نمایندگان رسمی را داشته باشند تا بتوانند بخشی از زنجیره را در کنترل خود بگیرند و هزینه‌های تولید را کاهش دهند.
سخن پایانی: تعادل، رمز بقا در زنجیره آلومینیوم
تجربه نشان داده که بقا و پایداری هر زنجیره تولید در گروی تعادل و شفافیت در تمام حلقه‌های آن است. وقتی تنها کارخانه‌های بزرگ از مزایای اعتباری استفاده می‌کنند اما فروش خود را بدون درنظر گرفتن شرایط بازار انجام می‌دهند، بی‌تردید فشار آن به صنوف پایین‌دست منتقل می‌شود؛ صنوفی که نیروی کار، مهارت، خلاقیت و سرمایه شخصی خود را در خدمت این زنجیره قرار داده‌اند.
پایگاه خبری آلوکیما امیدوار است که با بازتاب صدای کارگاه‌های درب و پنجره‌سازی، توجه مسئولان، کارخانه‌داران و نهادهای نظارتی به این عدم تعادل جلب شود و مسیر به سمت بازاری عادلانه‌تر و منصفانه‌تر حرکت کند. بدون تردید، اگر این مسیر اصلاح نشود، آسیب‌دیدگان اصلی نه کارخانه‌ها بلکه هزاران نیروی کار فعال در بخش تولیدی کشور خواهند بود که همواره ستون فقرات اقتصاد ملی به شمار می‌آیند.
