روزهای اخیر بازار آلومینیوم ایران شاهد یکی از شدیدترین نوسانات قیمتی سال‌های اخیر بوده است؛ به‌گونه‌ای که قیمت پروفیل آلومینیوم و حتی شمش خام این فلز استراتژیک با رشد چشمگیر و ناگهانی مواجه شد. بررسی‌های میدانی و اظهارات فعالان صنعت نشان می‌دهد که عامل اصلی این جهش قیمتی، بازگشت مجدد تحریم‌های خارجی علیه ایران است؛ موضوعی که نه‌تنها سایه سنگینی بر بازار فلزات کشور انداخته بلکه چشم‌انداز اقتصاد صنعتی ایران را نیز مبهم‌تر کرده است.
افزایش ناگهانی قیمت‌ها
براساس آمار منتشرشده از برخی اتحادیه‌ها و انجمن‌های تخصصی، قیمت پروفیل آلومینیوم طی کمتر از دو هفته بیش از ۳۰ درصد افزایش یافته است. این رشد شدید، علاوه بر تأثیر مستقیم بر بازار ساخت‌وساز، صنایع خودروسازی، لوازم خانگی و حتی صنایع بسته‌بندی را با بحران هزینه‌ای مواجه کرده است.
فعالان بازار معتقدند که این افزایش قیمت صرفاً ناشی از فشار تقاضا یا کمبود عرضه داخلی نیست، بلکه ریشه در تحولات سیاسی و بین‌المللی دارد. بازگشت تحریم‌ها، محدودیت‌های جدید در نقل‌وانتقال مالی و دشواری در تأمین مواد اولیه از خارج، مهم‌ترین دلایل این جهش عنوان می‌شود.
اثر تحریم‌ها بر زنجیره تأمین
صنعت آلومینیوم ایران به‌رغم برخورداری از منابع نسبی بوکسیت و انرژی ارزان، همچنان وابسته به برخی تکنولوژی‌ها، تجهیزات و حتی واردات شمش و مواد اولیه خاص است. بازگشت تحریم‌ها باعث شده مسیر واردات این مواد با مانع‌های جدی مواجه شود. علاوه بر این، هزینه‌های حمل‌ونقل و بیمه کالاها نیز افزایش یافته و همین امر قیمت نهایی محصولات را به‌شدت بالا برده است.
کارشناسان اقتصادی می‌گویند که بازگشت تحریم‌ها زنجیره تأمین آلومینیوم را از مرحله تأمین بوکسیت تا تولید پروفیل نهایی با اختلال جدی روبه‌رو کرده است. این موضوع نه‌تنها تولیدکنندگان را در تنگنا قرار داده بلکه باعث کاهش عرضه در بازار داخلی شده و در نهایت، افزایش قیمت‌ها را به‌دنبال داشته است.
واکنش بازار و مصرف‌کنندگان
افزایش قیمت پروفیل آلومینیوم به سرعت خود را در بازار مسکن و ساخت‌وساز نشان داد. بسیاری از پیمانکاران پروژه‌های ساختمانی اعلام کرده‌اند که با رشد شدید هزینه‌ها مواجه شده و برخی قراردادها عملاً دچار مشکل شده است.
در بخش صنایع خودروسازی نیز نگرانی‌ها افزایش یافته است. آلومینیوم به‌عنوان یکی از مهم‌ترین فلزات سبک در تولید قطعات خودرو نقشی حیاتی دارد و افزایش ناگهانی قیمت آن، هزینه تولید خودرو را بالا می‌برد. همین امر می‌تواند در آینده نزدیک خود را در قالب افزایش قیمت خودروها نشان دهد.
از سوی دیگر، مصرف‌کنندگان نهایی نیز به‌شدت تحت فشار قرار گرفته‌اند. شهروندان گزارش می‌دهند که قیمت درب و پنجره‌های آلومینیومی، نرده‌ها، تجهیزات ساختمانی و حتی برخی لوازم خانگی طی مدت کوتاهی جهش قابل‌توجهی داشته است.
تحلیل کارشناسان
مهندس«صمد صالحی»، مدیر عامل ایران آلوم، در گفت‌وگو با خبرنگار آلوکیما تأکید می‌کند: «بازار آلومینیوم ایران همواره به تحولات خارجی حساس بوده است. بازگشت تحریم‌ها نه‌تنها صادرات را دشوار کرده بلکه واردات مواد اولیه را نیز به چالش کشیده است. در چنین شرایطی، طبیعی است که قیمت‌ها به‌سرعت افزایش یابد.»
او اضافه می‌کند: «اگر دولت نتواند راهکارهای جایگزین برای تأمین نیازهای صنعت بیابد، احتمال استمرار این روند و حتی افزایش بیشتر قیمت‌ها وجود دارد. در کوتاه‌مدت شاید ذخایر داخلی بتواند بخشی از نیازها را پوشش دهد، اما در بلندمدت بحران جدی‌تر خواهد شد.»
نقش انتظارات تورمی
یکی دیگر از عوامل تشدیدکننده رشد قیمت پروفیل آلومینیوم، انتظارات تورمی فعالان بازار است. به محض بازگشت تحریم‌ها، بسیاری از خریداران و انبارداران با این تصور که قیمت‌ها در آینده باز هم افزایش خواهد یافت، به خرید بیشتر روی آورده‌اند. این رفتار، تقاضای کاذب ایجاد کرده و به التهاب بازار دامن زده است.
فعالان صنفی می‌گویند که بخشی از رشد قیمت‌ها ناشی از جو روانی بازار است و نه صرفاً کمبود واقعی عرضه. این موضوع نشان می‌دهد که کنترل انتظارات و مدیریت فضای روانی بازار می‌تواند نقش مهمی در کاهش التهابات داشته باشد.
تأثیر بر صادرات و ارزآوری
تحریم‌ها علاوه بر فشار بر واردات، صادرات آلومینیوم ایران را نیز با مشکل مواجه کرده است. بسیاری از مشتریان خارجی به دلیل نگرانی از تحریم‌های ثانویه، از همکاری با شرکت‌های ایرانی خودداری می‌کنند. این امر باعث کاهش درآمدهای ارزی کشور و محدود شدن بازارهای صادراتی شده است.
به گفته کارشناسان، کاهش صادرات به معنای کاهش گردش مالی تولیدکنندگان داخلی است. این موضوع موجب می‌شود واحدهای تولیدی با کمبود نقدینگی روبه‌رو شوند و توانایی سرمایه‌گذاری برای توسعه یا حتی حفظ ظرفیت تولید فعلی را از دست بدهند.
سناریوهای پیش‌رو
تحلیل‌گران اقتصادی برای آینده بازار آلومینیوم ایران چند سناریو ترسیم می‌کنند:
-
سناریوی اول: تداوم تحریم‌ها
در صورت ادامه محدودیت‌ها، قیمت‌ها همچنان روند صعودی خواهند داشت. صنایع مصرف‌کننده آلومینیوم مجبور به کاهش تولید یا افزایش قیمت محصولات خود خواهند شد. -
سناریوی دوم: یافتن مسیرهای جایگزین
اگر دولت بتواند از طریق کشورهای ثالث یا توافقات منطقه‌ای مسیرهای جدیدی برای تأمین مواد اولیه پیدا کند، ممکن است بازار به تدریج ثبات یابد. -
سناریوی سوم: حمایت‌های داخلی
در صورت اعمال سیاست‌های حمایتی، مانند تخصیص ارز ترجیحی برای واردات مواد اولیه یا ارائه تسهیلات به تولیدکنندگان، فشار قیمتی می‌تواند کاهش پیدا کند.
واکنش دولت و نهادهای مسئول
وزارت صمت اعلام کرده است که در حال بررسی شرایط و تدوین بسته‌های حمایتی برای کنترل بازار آلومینیوم است. برخی مسئولان وعده داده‌اند که با افزایش ظرفیت تولید داخلی و حمایت از واحدهای نیمه‌فعال، بخشی از نیاز بازار جبران خواهد شد.
با این حال، فعالان صنعت معتقدند که اقدامات کوتاه‌مدت کافی نخواهد بود و برای عبور از این بحران، نیاز به استراتژی بلندمدت و همکاری‌های بین‌المللی است.
بازگشت تحریم ها
بازگشت تحریم‌های خارجی بار دیگر نشان داد که اقتصاد ایران و به‌ویژه صنایع پایه‌ای مانند آلومینیوم، تا چه اندازه در برابر فشارهای بیرونی آسیب‌پذیر است. جهش ناگهانی قیمت پروفیل و شمش آلومینیوم نه‌تنها بازار داخلی را ملتهب کرده بلکه بر کل اقتصاد صنعتی کشور سایه انداخته است.
در چنین شرایطی، کارشناسان بر ضرورت تدوین سیاست‌های هوشمندانه، تنوع‌بخشی به منابع تأمین و استفاده از ظرفیت‌های داخلی تأکید دارند. آینده این بازار وابسته به تصمیمات امروز است؛ تصمیماتی که می‌تواند سرنوشت یکی از حیاتی‌ترین صنایع کشور را در مسیر رکود یا توسعه رقم بزند.
