گزارش اختصاصی آلوکیما
در نگاه اول، صنعت آلومینیوم کشور شاید پویا و پررونق به نظر برسد؛ کارخانه‌های بزرگ در حال توسعه، پروژه‌های درب و پنجره در مقیاس وسیع و گردش مالی قابل‌توجه. اما زیر این سطح درخشان، واقعیتی تلخ در حال شکل‌گیری است: حذف تدریجی کارگاه‌های تولید درب و پنجره و سیطره پنهانی کارخانه‌های تولید پروفیل بر بازار پروژه‌های بزرگ.
بررسی‌های میدانی آلوکیما و گفت‌وگو با فعالان این حوزه نشان می‌دهد که برخی از کارخانه‌های تولید پروفیل آلومینیوم با اتکا به سرمایه‌های عظیم، دسترسی مستقیم به مواد اولیه ارزان و رابطه‌های سازمان‌یافته، وارد میدان اجرای پروژه‌های ساختمانی شده‌اند و با استفاده از روش‌های تهاتری، عملاً رقابت را از کارگاه‌های واقعی و تخصصی سلب کرده‌اند.
وقتی تولیدکننده، پیمانکار می‌شود
کارخانه‌هایی که مأموریت اصلی آن‌ها تولید پروفیل‌های آلومینیومی برای مصارف صنعتی و ساختمانی است، اکنون وارد قلمرویی شده‌اند که اصولاً متعلق به تولیدکنندگان و نصابان درب و پنجره است. آن‌ها از موقعیت تولیدکننده فراتر رفته و در نقش مجری پروژه، حتی رقیب مستقیم کارگاه‌های فنی شده‌اند.
اما سوال این‌جاست: چطور ممکن است یک کارخانه از عهده چنین کاری برآید؟
پاسخ ساده است: قیمت تمام‌شده پایین + امکان تهاتر.
کارخانه‌ها، شمش آلومینیوم را با شرایط اعتباری از بورس خریداری می‌کنند. سپس با هزینه‌ای پایین‌تر از بازار، پروفیل تولید می‌کنند. در ادامه، به‌جای فروش نقدی به پیمانکار یا کارفرما، پیشنهاد تهاتر می‌دهند: بخشی از پروژه، واحد تجاری یا امتیازی دیگر در قبال اجرای کامل درب و پنجره‌های آلومینیومی پروژه.
تهاتر؛ ابزار نفوذ، نه همکاری
تهاتر در ذات خود یک روش جایگزین پرداخت نقدی در شرایط خاص اقتصادی است؛ اما آنچه در این حوزه اتفاق می‌افتد، چیزی فراتر از یک توافق مالی است. در واقع، تهاتر به ابزاری برای حذف رقبا و قبضه بازار تبدیل شده است.
کارگاه‌هایی که سال‌هاست در این صنعت فعالیت می‌کنند، نه دسترسی به مواد اولیه ارزان دارند، نه امکان تهاتر، نه توان مالی لازم برای پیش‌پرداخت‌های سنگین. در مقابل، کارخانه‌ها می‌توانند با تکیه بر قدرت اقتصادی و تولید داخلی، پیشنهادهایی ارائه دهند که از اساس، خارج از توان رقابتی کارگاه‌هاست.
این مدل همکاری نابرابر، نه‌تنها باعث تضییع حق کارگاه‌ها می‌شود، بلکه مرزهای حرفه‌ای بین تولید، اجرا و تجارت را در هم می‌ریزد.
کارگاه‌ها، تماشاچی رقابت نابرابر
پروژه‌های انبوه‌سازی، مسکن ملی، شهرک‌های صنعتی، ساختمان‌های دولتی و سایر پروژه‌های کلان، همه و همه به عرصه‌ای برای تاخت‌وتاز کارخانه‌های بزرگ تبدیل شده‌اند. در حالی‌که کارگاه‌های متوسط و کوچک در حاشیه مانده‌اند و حتی در رقابت‌های استانی و مناقصات خُرد هم امکان حضور ندارند.
آن‌ها باید:
-
پروفیل را نقدی و با نرخ بازار بخرند.
-
پروژه را با سود اندک اجرا کنند.
-
مطالبات را با تأخیر دریافت کنند.
-
در قبال رقابتی ناعادلانه، بی‌پناه بمانند.
سازمان‌های صنفی؛ در سکوتی سنگین
در این میان، انتظار می‌رفت که اتحادیه‌ها، انجمن‌ها و سازمان‌های صنفی تخصصی به حمایت از کارگاه‌های تولیدی برخیزند. اما متأسفانه تاکنون، واکنش مؤثری از سوی هیچ‌کدام مشاهده نشده است.
این بی‌تفاوتی، فعالان بازار را به این باور رسانده که کارخانه‌های بزرگ نه‌تنها در حوزه تولید، بلکه در حوزه سیاست‌گذاری صنفی نیز نفوذ دارند و عملاً مسیر رقابت را به نفع خود بازطراحی کرده‌اند.
چه چیزی در خطر است؟
اگر این وضعیت ادامه یابد، پیامدهای سنگینی برای صنعت درب و پنجره کشور در پی خواهد داشت:
-
تعطیلی زنجیره‌ای کارگاه‌های تخصصی در استان‌ها و شهرهای کوچک.
-
افزایش بیکاری در بین استادکاران، نصاب‌ها و پیمانکاران خرد.
-
انحصار کامل بازار توسط چند برند محدود.
-
افت کیفیت پروژه‌ها به‌دلیل نبود نظارت تخصصی در اجرا.
-
مهاجرت نیروی فنی به مشاغل غیرمرتبط یا خارج از کشور.
آلوکیما هشدار می‌دهد: رقابت سالم را بازگردانید
پایگاه خبری آلوکیما، به‌عنوان صدای مستقل این صنعت، بر این باور است که تولیدکننده باید تولید کند و مجری باید اجرا کند. ورود کارخانه‌ها به فاز اجرای پروژه، آن هم با استفاده از تهاتر و قیمت‌های غیرواقعی، نه‌تنها تهدیدی برای رقابت است، بلکه به مرور صنعت را از تعادل خارج می‌کند.
ما معتقدیم:
-
باید مقررات روشنی برای منع ورود تولیدکننده به پروژه‌های اجرایی تدوین شود.
-
قراردادهای تهاتری شفاف و قابل بررسی توسط نهادهای نظارتی باشند.
-
اتحادیه‌ها پاسخگوی اعضای کوچک‌تر خود باشند و برای عدالت بازار وارد عمل شوند.
-
وزارت صمت و شورای رقابت به این روند ورود کنند و مانع از تجمیع غیرقانونی قدرت اقتصادی در دست یک گروه خاص شوند.
پیشنهاد مشخص برای تصمیم‌گیران
تدوین آیین‌نامه ممنوعیت اجرای پروژه توسط کارخانه‌های تولید پروفیل.
راه‌اندازی سامانه شفاف‌سازی قراردادهای تهاتری در صنعت آلومینیوم.
اختصاص سهمی از پروژه‌های ملی به کارگاه‌های مجوزدار درب و پنجره.
حمایت بانکی هدفمند از واحدهای کوچک و متوسط فعال در این حوزه.
نتیجه‌گیری: اگر امروز نجنبیم، فردا دیر است
سکوت امروز، می‌تواند به فروپاشی صنعت فردا منجر شود. اگر راه ورود کارخانه‌های بزرگ به عرصه اجرای پروژه‌های ساختمانی محدود نشود، به‌زودی دیگر کارگاهی باقی نمی‌ماند تا پنجره‌ای برای خانه‌ای بسازد.
آلوکیما، همچنان با تمام ظرفیت، صدای فعالان واقعی این صنعت خواهد بود. اما این صدای هشدار، نیازمند پاسخ، اقدام و اصلاح فوری از سوی نهادهای مسئول است.
