بیماری آلزایمر، شایع‌ترین نوع زوال عقل در سراسر جهان، موضوع تحقیقات گسترده‌ای در دهه‌های اخیر بوده است. یکی از فرضیه‌هایی که توجه بسیاری از پژوهشگران را به خود جلب کرده، نقش احتمالی آلومینیوم در بروز یا پیشرفت این بیماری است. با توجه به کاربرد گسترده این فلز در صنایع و زندگی روزمره، ضرورت دارد که این ارتباط با نگاهی علمی و بر مبنای داده‌های معتبر مورد ارزیابی قرار گیرد.
پایگاه خبری تحلیلی آلوکیما در این گزارش به تحلیل شواهد و یافته های نوین درباره بررسی علمی و عملی ارتباط آلومینیوم و بیماری الزایمز پرداخته و اشاره می کند که طبق آمار و مطالعات علمی و سازمان بهداشت جهانی و سازمان غذا و داروی آمریکا ، مصرف مقدار بسیار کم آلومینیوم و محلول در ترکیبات غذایی هیچ اثر سویی بر سلامتی انسان ندارد و این مقدار ناچیز قابل دفع از بدن هست.
آلومینیوم؛ فلزی با حضور گسترده در زندگی انسانی
آلومینیوم به عنوان سومین عنصر فراوان در پوسته زمین، در طیف وسیعی از محصولات مصرفی شامل ظروف آشپزخانه، بسته‌بندی‌های غذایی، داروها و مواد آرایشی به کار می‌رود. همچنین، این فلز در تولید واکسن‌ها به عنوان یک ماده ادجوانت (تقویت‌کننده پاسخ ایمنی) نقش دارد. این همه‌جایی بودن آلومینیوم نگرانی‌هایی را درباره‌ی تاثیرات احتمالی آن بر سلامت عمومی، به ویژه در ارتباط با بیماری‌های نورودژنراتیو، ایجاد کرده است.
منشأ فرضیه ارتباط آلومینیوم با آلزایمر
اولین شواهد ارتباط احتمالی میان آلومینیوم و آلزایمر در دهه ۱۹۶۰ و ۱۹۷۰ میلادی گزارش شد؛ زمانی که دانشمندان غلظت بالاتری از آلومینیوم را در بافت‌های مغزی بیماران مبتلا به آلزایمر شناسایی کردند. این یافته‌ها منجر به شکل‌گیری فرضیه‌ای شد مبنی بر این‌که آلومینیوم ممکن است در پاتوژنز این بیماری نقش داشته باشد.
با این حال، باید توجه داشت که مشاهده‌ی حضور یک ماده در بافت آسیب‌دیده، لزوماً به معنای وجود رابطه علت و معلولی نیست و می‌تواند ناشی از فرآیندهای ثانویه در سیر بیماری باشد.
تحلیل مطالعات علمی
طی چندین دهه‌ی اخیر، مطالعات اپیدمیولوژیک و آزمایشگاهی متعددی به بررسی این فرضیه پرداخته‌اند. نتایج این تحقیقات به طور کلی متناقض و غیرقطعی بوده است:
-
مطالعات حیوانی: برخی مطالعات نشان داده‌اند که مواجهه حیوانات با دوزهای بسیار بالای آلومینیوم می‌تواند منجر به بروز تغییراتی در ساختارهای نورولوژیک شود که مشابه با تغییرات مشاهده شده در آلزایمر انسانی هستند. با این حال، این دوزها بسیار بالاتر از میزان معمول مواجهه انسانی بوده‌اند و تعمیم نتایج به انسان با محدودیت‌هایی همراه است.
-
مطالعات انسانی: مرور سیستماتیک داده‌های انسانی حاکی از آن است که تاکنون شواهد قانع‌کننده‌ای برای اثبات نقش آلومینیوم در ابتلا به آلزایمر به دست نیامده است. برخی مطالعات ارتباط‌های آماری ضعیفی میان مصرف بالای آلومینیوم از طریق آب آشامیدنی و افزایش خطر آلزایمر یافته‌اند، اما این ارتباط‌ها به شدت تحت تأثیر عواملی مانند کیفیت طراحی مطالعه، خطاهای اندازه‌گیری و ملاحظات ژنتیکی قرار دارند.
مکانیسم‌های پیشنهادی
در سطح سلولی، آلومینیوم می‌تواند استرس اکسیداتیو را افزایش داده، مسیرهای التهابی را فعال کرده و بر هومئوستاز یون‌های فلزی در مغز تاثیر بگذارد. این مکانیسم‌ها از نظر تئوری می‌توانند به آسیب نورونی منجر شوند. با این وجود، دوزهای موثر آلومینیوم در این مکانیسم‌ها به طور معمول با میزان قرارگیری انسانی قابل مقایسه نیستند.
دیدگاه سازمان‌های بهداشتی
سازمان بهداشت جهانی (WHO)، سازمان غذا و داروی آمریکا (FDA) و دیگر نهادهای معتبر بهداشت عمومی اعلام کرده‌اند که مصرف متعارف آلومینیوم از طریق رژیم غذایی، آب، داروها یا واکسن‌ها خطری برای سلامت انسان ندارد. این سازمان‌ها تصریح کرده‌اند که تاکنون شواهد علمی معتبری برای محدود کردن استفاده معمول از آلومینیوم به منظور پیشگیری از بیماری آلزایمر وجود ندارد.
گروه‌های در معرض خطر
افرادی که به نارسایی کلیوی پیشرفته مبتلا هستند، به دلیل کاهش توانایی در دفع آلومینیوم از بدن، ممکن است در معرض خطر تجمع این فلز و عوارض ناشی از آن قرار گیرند. در این گروه‌های خاص، اقدامات احتیاطی ویژه‌ای مانند استفاده از محلول‌های دیالیز کم‌آلومینیوم توصیه می‌شود.
جمع‌بندی و نتیجه‌گیری
با توجه به شواهد علمی موجود، هیچ ارتباط قطعی و مستقیمی بین مواجهه معمول انسانی با آلومینیوم و ابتلا به بیماری آلزایمر اثبات نشده است. گرچه تحقیقات بیشتر برای درک بهتر نقش آلومینیوم در فرآیندهای نورودژنراتیو ضروری است، در حال حاضر نیازی به محدود کردن گسترده‌ی مصرف آلومینیوم در زندگی روزمره وجود ندارد.
اتخاذ رویکردی مبتنی بر شواهد، پرهیز از ترس‌های بی‌پایه و توجه به یافته‌های علمی به‌روز، بهترین راهبرد در مواجهه با این موضوع محسوب می‌شود.
